Perfekcyjne słyszenie dźwięków 

Szacuje się, że słuchem absolutnym obdarzonych jest około 0,01 proc. światowej populacji, czyli średnio jedna na 10 000 osób. W rzeczywistości jego występowanie może być bardziej powszechne. Jedno z najnowszych badań sugeruje, że słuch doskonały może mieć nawet 4 proc. studentów uczelni muzycznych – bo to właśnie u muzyków występuje on najczęściej. Posiadali go Wolfgang Amadeusz Mozart, Ludwig van Beethoven czy Ella Fitzgerald. Czym jest słuch muzyczny i w jaki sposób ocenić, czy jest się jego posiadaczem? 

Co to jest słuch absolutny?

Słuch absolutny, określany także jako słuch doskonały, to umiejętność bezbłędnego zapamiętywania wysokości dźwięków, która pozwala na ich rozpoznawanie i odtwarzanie bez konieczności odwołania się do dźwięku wzorcowego. Obdarzona nim osoba może, przykładowo, nazwać zagrany na pianinie pojedynczy ton, nie patrząc na to, który klawisz został przyciśnięty. Po usłyszeniu utworu jest też w stanie rozpoznać, czy został transponowany do innej tonacji względem nagrania oryginalnego bądź też zagrać go, od razu trafiając we właściwą tonację po jednokrotnym odsłuchu. Śpiewacy ze słuchem absolutnym potrafią na zawołanie zaśpiewać wskazaną z nazwy nutę, nie słysząc jej. 

Obok słuchu absolutnego funkcjonuje również słuch relatywny (względny). Osoba ze słuchem względnym nie potrafi nazwać usłyszanych dźwięków, jednak może dokładnie określić ich wzajemny stosunek wobec siebie, czyli powiedzieć o ile wyższa lub o ile niższa jest jedna nuta w odniesieniu do innej. 

Skąd się bierze słuch absolutny? 

Aparat słuchu osoby ze słuchem absolutnym nie różni pod względem anatomicznym i funkcjonalnym od aparatu „przeciętnych” odbiorców dźwięków. Istnieją rożne teorie próbujące wyjaśnić fenomen tej niezwykłej umiejętności. 

Najczęściej przytaczana mówi o tym, że jest ona wynikiem treningu słuchowego odbytego w latach dziecięcych w tzw. okresie krytycznym, czyli w momencie, kiedy bodźce zewnętrzne mają największy wpływ na rozwój dziecka. Chodzi o różnego typu doświadczenia z dźwiękami i muzyką, takie jak zabawa instrumentami czy częste słuchanie utworów muzycznych. Jeżeli kontakt ten nie zostanie zaniedbany, istnieje duże prawdopodobieństwo, rozwoju słuchu absolutnego. Co ciekawe częstość jego występowania jest wyższa u osób niewidomych od urodzenia w wyniku hipoplazji nerwu wzrokowego. 

Sprawdź także: Trening słuchowy – ćwiczenia z aparatem słuchowym

Im więcej aktywności związanych z muzyką ma niemowlak, tym większe prawdopodobieństwo, że wykształci się u niech słuch absolutny. Starsze dzieci mogą uczęszczać na zajęcia, gdzie wykonuje się ćwiczenia na słuch absolutny, stopniowo ucząc się rozpoznawania kolejnych tonów.

Słuch absolutny bywa traktowany również jako efekt kombinacji treningu słuchowego i rozwiniętej pamięci słuchowej, co ma przeczyć stanowisku, że może on być zdolnością wrodzoną. Z kolei wyznawcy teorii genetycznej twierdzą, że u osób ze słuchem absolutnym dochodzi do powiększenia usytuowanego w lewej półkuli mózgowej obszaru odpowiedzialnego za przetwarzanie słuchowe. Badania na ten temat nie zostały jednak opublikowane. 

Znaczenie przypisuje się również specyfice pierwszego używanego języka, co pozwala odpowiedzieć na pytanie, kto ma słuch absolutny najczęściej. Okazuje się, że najbardziej powszechnie występuje on u użytkowników języków tonalnych, np. mandaryńskiego, gdzie jedno słowo może mieć różne znaczenie w zależności od sposobu, w jaki zostanie wypowiedziane. W takim przypadku już na wczesnych etapach nauki mówienia dzieci (najczęściej właśnie azjatyckie) obywają swojego rodzaju trening słuchu, co usposabia je do rozwoju słuchu absolutnego. 

Słuch absolutny u dzieci 

Czułość słuchu u niemowląt i małych dzieci jest wyraźnie wyższa niż osób dorosłych. Maluchy obierają dźwięki w szerszym zakresie częstotliwości i w sposób zwielokrotniony, dlatego tak silnie reagują choćby na trzaśniecie drzwiami. Z czasem umiejętności te zanikają. Gdyby zostały utrwalone dziecko prawdopodobnie nie byłoby w stanie funkcjonować w środowisku tak bardzo zanieczyszczonym hałasem jak obecnie. Wysoka wrażliwość na bodźce słuchowe predysponuje wszystkie dzieci do wykształcenia słuchu absolutnego, który, jak wspomnieliśmy, w kolejnych latach może się utrwalić lub zaniknąć. 

Jak sprawdzić słuch absolutny?

Aby sprawdzić, czy ma się absolutny słuch muzyczny, wystarczy wykonać prosty test w sieci, zamieszczany nierzadko np. na stronach internetowych szkół muzycznych. Polega on na odsłuchu kilku ścieżek muzycznych, a następnie wykonaniu określonych zadań np. powtórzeniu usłyszanej melodii, wyklaskania rytmu czy oszacowania, ile instrumentów gra w określonym momencie. Po zakończeniu testu wynik przesyłany jest na adres mailowy. 

Podsumowując, słuch absolutny oznacza umiejętność: 

• identyfikacji tonów granych na różnych instrumentach, 
• określenia tonacji danego utworu,
• określenia wszystkich tonów danego akordu, 
• określenia wysokości dźwięków otoczenia, np. klaksonów samochodowych.