Czym jest niedosłuch centralny?

Niedosłuch typu centralnego, czyli Centralne Zaburzenia Przetwarzania Słuchowego (APD, CAPD) to zaburzenie słuchu będące efektem uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Nie stwierdza się zatem obecności wad struktur budujących ucho. Czułość słuchu zostaje zachowana, jednak istnieje problem w opracowaniu informacji akustycznej na poziomie neuronalnym. Mówiąc prościej, mózg nie jest w stanie prawidłowo rozpoznać i zinterpretować dźwięków, w tym mowy. 

Jakie są przyczyny niedosłuchu centralnego? 

Niedosłuch centralny najczęściej diagnozowany jest u dzieci w okresie szkolnym. Szacuje się, że może dotykać 2-3 proc. populacji dzieci w wieku 7-14 lat, przy czym nie wykazuje związku z obniżeniem poziomu inteligencji. 

Jak dotąd nie udało się wskazać jednoznacznych przyczyn rozwoju niedosłuchu tego typu, jednak specjaliści wskazują pewne czynniki ryzyka jego wystąpienia. Zaliczają się do nich: 

• wcześniactwo, 
• problemy okołoporodowe i niedotlenienie dziecka,
• urazy głowy, 
• nowotwory OUN,
• zatrucie ołowiem lub innymi toksynami, 
• infekcje wirusowe w okresie noworodkowym,
• ograniczenie odbioru bodźców słuchowych (deprywacja słuchowa) wywołane przez nawracające choroby ucha środkowego ograniczające słyszenie czy nienoszenie aparatu słuchowego mimo wyraźnych wskazań. 

Nie bez znaczenia są także predyspozycje genetyczne, zwłaszcza związane z zaburzonym dojrzewaniem centralnego układu nerwowego. 

Sprawdź także: Niedosłuch – przyczyny

Niedosłuch centralny – najczęstsze objawy 

Ośrodkowe zaburzenia przetwarzania słuchowego często prowadzą do poważnych trudności szkolnych i to właśnie niepowodzenia na tym polu skłaniają rodziców do przeprowadzenia diagnostyki w kierunku niedosłuchu centralnego. Objawy CAPD dotyczą zarówno kompetencji językowych, jak i percepcji słuchowej. Do pierwszej grupy można zaliczyć m.in.: 

• opóźnienie rozwoju mowy, 
• problemy z lokalizacją dźwięku, 
• problem ze zrozumieniem złożonych poleceń i pytań, 
• problem ze zrozumieniem zdań wypowiadanych w hałasie lub w pomieszczeniach o złej akustyce (np. na hali sportowej), 
• zaburzona płynność mowy; 
• mowa przesadnie głośna i szybka lub nadmiernie cicha i powolna.

Wśród objawów zaburzeń percepcji słuchowej wymienia się m.in.: 

• nadwrażliwość słuchową wywołującą irytację, niepokój; skarżenie się na nadmierny hałas, 
• zmęczenie wywołane przebywaniem w głośnym z perspektywy dziecka środowisku, 
• problemy z pamięcią słuchową, trudności z zapamiętywaniem i przyswajaniem nowych informacji (typowo np. dni tygodnia, wierszyków, tabliczki mnożenia), 
• mylenie podobnie brzmiących słów,
• trudności z czytaniem i pisaniem – popełnianie licznych błędów typu słuchowego (nieprawidłowy zapis słów).

Maluch z niedosłuchem centralnym może zgłaszać częste bóle głowy. Bywa nadmiernie ruchliwy i wykazuje skłonność do zachowań agresywnych lub – przeciwnie – jest płaczliwy i nadmiernie wrażliwy, czemu towarzyszą problemy z koncentracją i skupieniem uwagi. Ma trudności z zapamiętaniem zadań do wykonania, a te, które ma wykonać publicznie (np. odpowiedź na forum klasy) rodzą u niego silny lęk. Widoczna jest też obniżona percepcja muzyki i zdolność powtarzania usłyszanych dźwięków. 

Dzieci zmagające się z niedosłuchem tego typu niesłusznie uważane są za mniej zdolne, nieuważne czy po prostu leniwe, podczas gdy potrzebna jest im specjalistyczna pomoc. 

Przeczytaj również: Niedosłuch u dzieci – wpływ na rozwój

Badanie centralnego przetwarzania słuchowego – na czym polega?

Przy podejrzeniu niedosłuchu centralnego konieczne jest wykluczenie obecności obwodowych ubytków słuchu typu przewodzeniowego lub nerwowo-czuciowego, a także niepełnosprawności umysłowej dziecka. Diagnozy powinien dokonać kompleksowy zespół specjalistów (w tym audiolog, otolaryngolog, psycholog, logopeda, pedagog, pediatra), najlepiej pod kierunkiem poradni psychologiczno-pedagogicznej. Układ słuchowy dziecka, a co za tym idzie także jego zdolności komunikacyjne, rozwijają się do około 15. roku życia, zatem konieczne jest jak najszybsze rozpoznanie problemu i rozpoczęcie wielokierunkowej terapii.

Jakie badania wykonuje się przy podejrzeniu niedosłuchu centralnego?

Pierwszym krokiem diagnostyki jest precyzyjny wywiad. Należy podkreślić, że niedosłuch centralny może występować na tle różnych chorób neurologicznych i zaburzeń rozwojowych, a wywiad z rodzicami pozwala ukierunkować dalsze działania diagnostyczne i terapeutyczne. 

Cenne są także badania obiektywne, w tym badanie audiometryczne, które wykonuje się w celu wykluczenia niedosłuchu typu obwodowego, czy emisje otoakustyczne oceniające funkcje ślimaka. Specjaliści widzą ponadto duży potencjał w badaniach elektrofizjologicznych.

Diagnoza niedosłuchu centralnego stawiana jest również w oparciu o wyniki specjalistycznych testów psychoakustycznych, takich jak m.in.: 

• testy dyskryminacji słuchowej – pozwalają sprawdzić efektywność kodowania akustycznych parametrów dźwięku,  
• testy przetwarzania czasowego i wzorcowania dźwięków – oceniają sposób postrzegania dźwięków lub zmiany cech dźwięków w określonym przedziale czasowym, 
• jednouszne testy mowy o niskiej redundancji – umożliwiają ocenę rozumienia mowy utrudnionej,
• testy integracji obuusznej. 

Rozpoznanie niedosłuchu centralnego stanowi duże wyzwanie. Uważna obserwacja dziecka i zgłoszenie wszelkich niepokojących symptomów mogą znacznie ułatwić i przyspieszyć postawienie prawidłowej diagnozy. 

Jak wygląda terapia niedosłuchu centralnego?

Dziecko z zaburzeniem przetwarzania słuchowego należy otoczyć specjalistyczną opieką. Powinno funkcjonować w cichym i spokojnym środowisku. W codziennych relacjach z dzieckiem konieczne jest zachowanie pewnych standardów komunikacyjnych – należy nawiązywać kontakt wzrokowy, mówić wolno i wyraźnie czy wypowiadać się w sposób zwięzły i rzeczowy. 

W terapii ważną rolę odgrywa trening słuchowy, który wykorzystując zjawisko plastyczności mózgu, dąży do poprawy wyższych funkcji słuchowych. Obejmuje on różnorodne ćwiczenia, np. lokalizacji źródła dźwięków, prawidłowego rozpoznawania dźwięków, określania ich głośności, wysokości i długości, zapamiętywania kolejności dźwięków czy naukę uwagi słuchowej. Równocześnie ważne jest prowadzenie terapii psychologicznej, pedagogicznej oraz logopedycznej, dzięki którym dziecko będzie uczyć się efektywnego porozumiewania się z otoczeniem.

Leczenie niedosłuchu centralnego wymaga czasu i cierpliwości. Zaniedbania w tym zakresie mogą prowadzić do poważnych problemów komunikacyjnych i rozwojowych dziecka, które bez wątpienia wpłyną na jakość kolejnych lat jego życia.